ماهرو شایق
معاون ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی ریاست جمهوری
تعریف دقیق اقتصاد چرخشی:
اقتصاد چرخشی (Circular Economy) یک مدل اقتصادی است که بر خلاف مدل خطی “تولید، مصرف، دفع” بر پایه سه اصل اساسی حذف آلاینده ها، استفاده بهینه از منابع و احیای سیستمهای طبیعی بنا شده است:
حذف ضایعات و آلاینده ها:این کار ازطریق توجه به طراحی محصولات و فرآیندهایی که در طول چرخه عمر خود، کمترین میزان ضایعات و آلودگی را تولید می کنند انجام می شود یعنی در مرحله طراحی دوام، قابلیت تعمیر و قابلیت بازیافت محصولات باید در نظر گرفته شود.
استفاده بهینه از منابع از طریق توجه به چرخه عمر مواد و محصولات: استفاده مجدد، تعمیر، بازسازی و بازیافت محصولات. در این بخش از لقتصاد چرخشی مصرف منابع مطرح نیست بلکه استفاده از منابع در بهره ورترین حالت ممکن و جلوگیری از ورود آنها به چرخه دفن است.
احیای طبیعت و سیستمهای طبیعی: کاهش آلاینده ها و بهبود شرایط محیط زیست، از طریق استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر به جای مصرف سوخت در تولید برق و یا بازگرداندن مواد مغذی به خاک به جای استفاده بیشتر از کودهای شیمیایی
فعالیتهای معاونت علمی در حوزه اقتصاد چرخشی:
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری، با توجه به اهمیت اقتصاد چرخشی به عنوان یک رویکرد نوین برای توسعه پایدار، فعالیتهای متنوعی را در این حوزه تعریف کرده است. این فعالیتها عمدتاً بر محورهای زیر متمرکز هستند:
حمایت از شرکتهای دانشبنیان و استارتاپها در زمینه توسعه فناوریهای مرتبط با بازیافت، بازیابی منابع، تولید مواد اولیه جایگزین، و بهبود فرآیندهای تولیدی با هدف کاهش ضایعات
مشکل عدم دانشبنیان بودن شرکتهای بازیافت:
این یکی از موانع بزرگ که شرکتهای فعال در حوزه بازیافت با آن مواجه هستند. بسیاری از این شرکتها، با تبدیل یک ماده “Off-grade” به یک ماده “On-grade” و استفاده از فرآیندهای پیچیده شیمیایی و مکانیکی، عملاً در حال خلق ارزش افزوده و بهرهگیری از دانش فنی بالایی هستند که به وضوح مصداق “دانشبنیان” است. اما در رویکرد فعلی در ارزیابی شرکتهای دانشبنیان، عمدتاً بر اختراع یا تولید محصول نهایی جدید تمرکز دارد و برای اجرای یک فرآیند نوآورانه و ارزشآفرین در صنایع موجود بعضا هزینه زیادی باید مصرف شود و نیازمند سرمایه گذاری اولیه برای ایجاد خط جدید و فروش محصول است که مانع بزرگی برای دانش بنیان شدن فرآیندها محسوب می شود.
چه محرکهایی میتواند مردم را برای تفکیک از مبدا تشویق کند؟
مشوقهای مالی مستقیم مانند پرداخت وجه نقد، تخفیف در قبوض خدمات (آب، برق، گاز)، یا ارائه بنهای خرید در ازای تحویل پسماند تفکیک شده و افزایش آگاهی و آموزش مستمر در مدارس، محلات، و رسانهها با تمرکز بر منافع اقتصادی و زیستمحیطی تفکیک.البته این کار باید همزمان با ایجاد زیرساختهای لازم انجام شود مانند برنامهریزی منظم برای جمعآوری پسماند و ایجاد شفافیت در فرآیند جمعآوری و بازیافت، و نمایش نتایج مثبت تفکیک به مردم.
استفاده از ظرفیت تشکلهای مردم نهاد برای آموزش و ایجاد کمپینهای مردمی.
